Category: Улс төр
Ардчилсан намаас Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид
нэр дэвших эрхийн төлөө намын дотоод сонгуульд нэрээ
дэвшүүлсэн Ринчиннямын АМАРЖАРГАЛ-ын хэлсэн үг
Улаанбаатар 2017-05-02
Ардчилсан намын гишүүд, дэмжигчид ээ,
Ринчиннямын Амаржаргал миний бие, өөрийн итгэл үнэмшил, ардчилсан намын гишүүд дэмжигчдийнхээ захиас даалгавараар АН-аас Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид дэвших эрхийн төлөө намын дотоод сонгуульд өрсөлдөх болсоноо албан ёсоор зарлаж байна.
Би Монгол Улсын Их Хурлын гишүүнээр дөрвөн удаа сонгогдож, Монгол Улсын Гадаад Хэргийн сайд, Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдон ажиллаж байсан нь АН – аас надад хүлээлэгсэн өндөр итгэл, үзэл санаандаа үнэнч АН-ын мянга мянган гишүүдийн маань нөр их зүтгэлийн үр дүн гэж үздэг.
Тийм ч учраас миний бие төрийн үйл хэрэгт чин сэтгэлээр зүтгэж, журмын нөхөд, ард түмнийхээ өмнө хүлээсэн үүргээ нэр төртэйгээр чандлан биелүүлж, Монгол Улсаа хөгжүүлэхийн төлөө бүхий л бололцоогоо дайчлан, эгэл жирийн журмын нөхөр Таны нүүрийг улалзуулалгүй ажиллаж ирсэн.
Миний ардчилсан үзэл баримтлал, түүний үнэт зүйлсийг сахин хадгалах, төрийн хар хүний байр суурийг сахих, шударга, зарчимтай улс төрийг тогтоох гэсэн чармайлтыг журмын олон нөхөд төдийгүй жирийн иргэд, сөрөг хүчний улс төрчид хүртэл мэднэ.
Журмын нөхөд өө,
Монголд үүссэн хямралт нөхцөл байдал нь олон учир шалтгаантай хэдий ч нэг зүйлийг онцломоор байна. Монголд байгаа намуудын учир утгагүй тэмцэл сөргөлдөөн хариуцлагагүй улс төр эцсийн эцэс муу муухай бүхний үүр уурхай болж байна.
Тухайлбал, хариуцлагагүй улс төрөөс болж,
- Эрх ашгийн эрэмбэ алдагдаж, улсынхаа жинхэнэ эзэн болсон ард түмний эрх хязгаарлагдаж байна.
- Улс орон нам даган хагарч, монгол хүн улс төрийн сонголтынхоо төлөө хохирч байна.
- Шударга ёсны үнэ цэнэ, үнэт зүйл алга болж мартагдахад хүрч байна.
- Баялгийн тэгш хуваарилалт алдагдаж баян хоосны ялгаа нэмэгдэж байна.
- Эдийн засгийн боломжоо алдаж, Гадаад хөрөнгө оруулалт бүдгэрч эх орноо хямралын давцанд зогсоож ард түмнээ туйлдуулж байна.
- Иргэдийн итгэл гундаж, хүн болгон улс төрөөс залхаж, үзэн ядалт ихсэж байна.
- Монгол Улс эрх ямба, эд мөнгөний шуналд автсан улс төр, эдийн засгийн бүлэглэлийн гарт орох аюул нүүрлэж байна.
Энэ бүхэн монгол хүн бүрийн сэтгэлийг эмзэглүүлж байна. Энэ бол миний АН-аас Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид дэвших эрхийн төлөө намын дотоод сонгуульд өрсөлдөх шийдлийн үндэс болж байгаа юм.
Монгол улс хараат бус, хүчирхэг эдийн засагтай, дэлхийн хөгжингүй орны тоонд багтах бүрэн боломж бий гэдэгт би итгэдэг. Учир нь бидэнд эцэг өвгөдийн минь өвөлж үлдээсэн бусдын хүсээд ч олж чадахгүй байгалийн асар их нөөц баялаг бүхий бүрэн эрхт тусгаар тогтносон эх орон, эрх чөлөөтэй хөдөлмөрч ард түмэн минь байна.
Хамгийн гол нь монголчууд бидэнд зангидсан гар мэт эв нэгдэл, эрч хүч, монголын төрд чиглэсэн цэгцтэй бодлого, шударга ёс, чанд хатуу хяналтын тогтолцоо дутагдаж байна.
Эв нэгдэл гэдгийг би өөрийнхөө болон бусдын өмнө үүрэг хариуцлагаа хүлээх чадвар гэж ойлгодог. Хариуцлага нэхсэн асуулт бүхэнд хууль журам, шударга ёс, эв нэгдэл шаардсан асуулт бүхэнд эх оронч манлайлал, иргэдээ дээдэлсэн монгол ухаан үгүйлэгдэж байна.
Миний бие Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид Ардчилсан намаас нэр дэвших эрх авсан тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хувьд хэрэгжүүлэх хөтөлбөрөө ард түмэндээ танилцуулж, улс төрийн өрсөлдөгч хүчний нэр дэвшигчидтэй зөвхөн бодлогоор өрсөлдөж амжилт гаргана гэдэгтээ итгэлтэй байна.
Би ард түмнийхээ эв нэгдлийг сахин хамгаалж, шударга ёс, хариуцлагын манаанд тангараг өргөсөн цэргийн ёсоор үнэнч зогсоно гэдгээ итгэл төгс илэрхийлж, намын журмын нөхөд Та бүхнийг миний төлөө саналаа өгөхийг уриалж байна.
Монгол орон улс төр, эдийн засгийн бүхий л талаараа шинэ бодит байдалтай тулгарч байна.
Арваад жилийн өмнөөс дэлхий дахинд эргэлтийн шинжтэй томоохон өөрчлөлтүүд гарч эхэлсэн нь өнөөдөр аль ч тивийн том жижиггүйулс орнуудад шууд мэдрэгдэх боллоо. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үр дүнд тогтсон геополитикийн тэнцвэрийг1989-1990 оны социалист систем, ЗХУ-ын задрал “сүйрэл” эвдсэн. Энэхүү задралыг өдөөсөн “өөрчлөн байгууллалтын” он цагаас тоолбол даруй 30 гаруй жил өнгөрчээ. Энэ эрин үеийг “глобалчлал” буюу ганц туйлт ертөнцийн үе гэж нийтлэгээр нэрлэж заншсан.
Эдүгээ глобалчлалын хямрал ил тод харагдаж байна. 2008 оны дэлхийн санхүүгийн хямрал, түүнээс хойш сэхээгүй дэлхийн эдийн засгийн тогтворгүй байдал уг хямралын шинж тэмдэг болсоор байна. Глобалчлалын үед хэт давамгайлах болсон санхүүгийн капиталын даврал “хөөсрөл” хэт ашгийг бий болгож, баян хоосны ялгааг гааруулахаас гадна үзэл суртал, намын ялгаагүй “олигархи элит ангийг” төрүүлсэн. Бодит эдийн засгийг хэд дахин нугалсан, баялгаар баталгаажаагүй “санхүүгийн бүтээгдэхүүнийг” асар ихээр “үйлдвэрлэсэн” нь нэгэн үедээ инновац мэт байсан ч яваандаа зах зээл, ардчилалд үзүүлэх сөрөг үр дагавар нь түлхүү мэдэгдэх болсон.
2016 оны 3-р сарын 2-ны өдөр ТВ5 телевизд Сонгуулийн хууль, сонгуулийн тогтолцооны талаар өгсөн ярилцлагыг та бүхэнд хүргэж байна.
УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргалтай Тавантолгой төсөл, мөн намын гишүүддээ хандаж бичсэн захидлынх нь талаар ярилцлаа.
-УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг нарын боловсруулсан Тавантолгойн ордыг ашиглах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг дэмжиж 40 гишүүн гарын үсэг зурсны нэг нь та. Дэмжсэн үндэслэл нь яг юу вэ. Төсөлд туссан заалтуудыг харахаар амаргүй нөхцөл шаардаж байгаа. Жишээ нь, төмөр замын суурь бүтцийн 51 хүртэл хувь, Тавантолгой ордын 51 хүртэл хувиа төр эзэмшье гэх. Эдийн засаг хямарчихсан үед төр эзэмшил хувьдаа хөрөнгө гаргах боломж байхгүй. Үүний оронд гэрээ байгуулах компани нь хөрөнгөө 100 хувь гаргаад төр татвараа аваад явах нь зөв хувилбар биш үү?
-Өөрийн чинь хэлээд байгаа Тавантолгойн ордоо 100 хувь хөрөнгө оруулагчид өгчихье, улс хэдэн төрлийн татвар байдаг юм түүнийгээ авъя гэдэг санаа бол нэг хувилбар нь. Байж болох хувилбар. Гэхдээ сүүлийн хэдэн жил өрнөсөн үйл явдлыг харахаар Тавантолгой ордыг нэг компани хөдөлгөж явуулах боломжгүй байгаа. Гайхамшигтай шийдэл олсон ч явуулж чадахгүй. Бусад нь хүлээн зөвшөөрөхгүй. Яасан гэж нэг компани онцгой эрх эдэлдэг юм, бусад нь заавал оролцох ёстой гэсэн байр сууринаас хандаж гацааж ирсэн. Ийм тохиолдолд шийдэл хэрэгтэй. Тэгэхээр дундын хувилбар л олох ёстой юм шиг байгаа юм. Тэр нь төрийн төлөөлөл байна. “Эрдэнэс Тавантолгой” компани нь ард иргэдэд ногдож байгаа 1072 ширхэг хувьцааг төлөөлж оролцох юм гэсэн энэ хувилбар зөв юм болов уу. Би энийг төгс төгөлдөр хувилбар гэж хэлж байгаа юм биш. Гэхдээ л дундын хувилбар олохыг оролдсон учраас дэмжсэн. Олон нийт санаа оноогоо дэвшүүлээд явж байна, зөв шийдэл гарна л гэж бодож байна.
Цагийн юмыг цагт нь хийж чадаагүй, үнэ хүргэж чадаагүйн зовлонг бид одоо үүрч байна. Гэхдээ энэ бас хамаг юм зогсоод, Монголын нүүрс ямар ч ирээдүйгүй, ач холбогдолгүй болж хоосон хоцорлоо гэж сандрах хэрэггүй. Нүүрсээ дахин боловсруулах, баяжуулах, бусад нүүрстэй хольж нефть химийн үйлдвэр байгуулах. Орчин үеийн техник технологид тулгуурласан шингэн түлш гаргаж ирэх юм бол хүрэн нүүрс гэдэг юм уу, металлургын төмөрлөгийн коксжсон нүүрс гэснээс илүү чанартай нүүрс дараагийн шатандаа гараад ирэх бололцоо бий. Тэрийг ч бас бид давхар бодох ёстой.
Ерөнхий баримталж байгаа зарчим маань бол уул уурхай Монгол Улсыг хөгжүүлэх ёстой, Монголд хөгжил дэвшил авчрах учиртай. Тэрнээс Монголыг хагаралдуулах, бутаргах, улс хооронд асуудал үүсгэж болохгүй. Хэрвээ эрх барьж байгаа хүмүүс өнөөдөр шийдэл олж чадахгүй байгаа бол дараагийн долоо хоног руу, дараагийн сар руу, дараагийн жил рүү, дараагийн парламент руу шилжүүлж болох шүү дээ.
-УИХ тодорхой шийдвэр гаргаж чадахгүй явснаас Тавантолгойн нүүрс өнөөдөр үнэгүйдчихлээ. Хугацаа алдах нь илүү хохиролтой тусахгүй юу?
-Мэдээж цаг тухайд нь шийдвэрээ гаргасан бол ашигтай байсан. Ялангуяа нүүрсний супер циклийн үед нэг тонн нь 200 ам.доллар хүрч байсан тэр үед ашиглалтад оруулсан бол ашигтай л тусах байсан. Өнөөдөр зах зээлийнх нь үнэ ханш уначихлаа.
2000 оны арванхоёрдугаар сарын 6-нд ардчиллын чиг баримжаа бүхий таван нам нэгдэж, Монголын Ардчилсан нам хэмээх үндэсний хэмжээний улс төрийн хүчнийг үүсгэн байгуулсан юм. Түүхт энэ өдрийн мэндийг намын нийт гишүүд, дэмжигчдэдээ хүргэж мэндчилье.
Өнгөрсөн 15 жилийн түүхэнд ололт, амжилт олон байгаа нь маргаангүй. Ялангуяа дунд, анхан шатанд чармайн зүтгэсэн гишүүд маань хийсэн ажилтай, хэлэх үгтэйгээр энэ өдөртэй учран уулзаж байгаа нь олзуурхууштай. Гэсэн хэдий ч Ардчилсан нам маань өнөөдөр дээрээсээ эхлээд бүхэлдээ ардчиллын 25 жилийн ойгоо тэмдэглэх чадваргүй болтлоо сульдсан нь бас үнэн юм. АН амьгүй мэт болсон нь намын гишүүд, дэмжигчид одоогийн төр засгийн, улс төрийн нөхцөл байдалд сэтгэл дундуур байгаагаас харагдана. Саяхан нэр хүнд бүхий байгууллагын хийсэн судалгаагаар дотоод ардчилал нь “ноль” заасан намаар АН тодорчээ. Намын нэрийн өмнөөс дарга нарын яриад байгаа зүйлд жирийн гишүүд, дэмжигчид нөлөөлөх санал шүүмжлэлээ илэрхийлэх боломж алга.
Ардчиллын төлөөх намуудын нэгдлийн Их хурал дээр “АН цаашдын үйл хэрэг, үзэл баримтлалдаа хувь хүний сонирхлыг татах, хоосон амлахгүйгээр амьдралд нийцсэн бодлого хэрэгжүүлэх, давуу талаа зөв сурталчлах, эрх зүйт нийгэм байгуулах, үндэсний аюулгүй байдал, байгаль орчны асуудалд онцгойлон анхаарах ёстой” гэж тухайн үедээ хамгийн том нь болох МҮАН-ын даргын хувьд миний хэлсэн үг, зорилго бүр сураг алдарчээ. Бид өөр, буруу замаар явчихлаа.
Тийм учраас миний бие энэ өдөр иргэд, олон нийт, АН-ын гишүүд, дэмжигчидтэйгээ санал бодлоо хуваалцах, мөн шийдэл гарц хайх ёстой гэж үзэн байр сууриа ийнхүү бичиж байна.
Ардчилсан намын дээд шатанд чухам юу болж байгааг ганц л үгээр хариулж болно. “Шуудайд хийсэн үхрийн эвэр” адил байгаа. Ер нь улс төрийн намууд нийгмийнхээ хөгжлөөс хоцрогдож, нийгмээ хойш нь татагч болж хувирлаа. Иргэдийн дийлэнх нь намуудыг харааж зүхэж байна. Намын загвар хуучирч, хатуу гишүүнчлэлгүй, гишүүнгүй нам байгуулах, намуудыг татан буулгах тухай ч нийтээр ярьдаг боллоо. Ерөнхийлөгчийн зүгээс арай дэвшилтэд санаа бүхий Улс төрийн намуудын хуулийн төсөл санаачилсан ч дэмжлэг олох янзгүй. Тэр ч байтугай намууд маань хүчний байгууллагыг улс төрийн зорилгодоо ашиглах, Үндсэн хуулийн Цэц, шүүх, прокуророор улс төрийн шинжтэй шийдвэр гаргуулах замаар монгол төрийн институцүүдийг улс төржүүлж, иргэдийн итгэлийг хөсөрдүүлж, талцуулж байгаа нь туйлын харамсалтай.
Мэдлэг, боловсролтой залуусаа тордож, хөгжиж дэвших боломжийг тас хааж, АН хэдхэн хүний ХХК адил, ваакуумд орлоо. Намынхаа хаалга, цонхыг таг хаасан энэ байдал нь дарга дагаж намын нэр нүүрээр Монгол төрийн эрх мэдэлд хүрэх гэсэн увайгүй зорилго бүхий бүхэл бүтэн нэг үеийг бий болгочихоод байна. Ардчилсан нам “ардчилсан” гэхээсээ МАХН-ын хуучин загварыг хуулбарлан хэдхэн улстөрчид, тэдний фэн, аялдан дагагчдын (фракцын) пирамид бүтцийг хэрэгжүүлж байна. Хүчтэй фракц байгуулж намаа нэгтгэх гэсэн оролдлого явцгүй гэдгийг бид өнөөдөр харлаа, биеэрээ мэдэрлээ.
Иймд, алдаагаа засахын тулд цаашид яах вэ гэдэгт хүн бүр өөр өөрийн хариу шийдэл гаргана биз. Миний хувьд дээр дурдсан зүйлүүдийг үндэслэн Ардчилсан намын, мөн Монголын улс төрийн төвшинд хэд хэдэн шийдлийг санал болгож байна.
- АН нь төрийн эрхийг авахын төлөөх бүлэглэл бус, иргэдийн өргөн оролцоог төрд хангадаг ГҮҮР байх уян хатан загварыг сонгох цаг болсон.
- Гишүүдээ нэгэн зорилгод зангидах үзэл санаа, үнэт зүйлсээ өргөн хүрээнд хэлэлцүүлж, дахин тодорхойлох замаар АН-ын улс төрийн үзэл баримтлалыг шинэчлэх нь зүйтэй юм. Намын дүрэм, зорилт, зорилгоо бүгдийг шинэчилж, Намын Их хурлыг жил бүр хийдэг болох. Их хурлаар намын даргын асуудлыг заавал хэлэлцдэг, сонгодог болох. Ажлаа сайн хийж олны итгэл хүлээвэл дахиад сонгогдоод яв. Зоригтой өөрчлөлт хийе. Нийгмийг чиглүүлье гэж байгаа бол өөрсдөө эхлээд шинэчлэгдье.
- Ардчилсан намын нэрийн өмнөөс алба хашиж байгаа хэрнээ олон нийтийн дунд намын нэр хүндийг унагаж буй, өөрөө муу имижтэй хүмүүс сайн дураараа намаас татгалзах хэрэгтэй байна. Хууль хяналтын байгууллагаар шалгуулж, нэр төрөө сэргээлгэсний дараа намдаа дахин элсэх боломж нь нээлттэй. Ардчилсан нам үзэл баримтлал, үнэт зүйлээрээ нэгдсэн нягтарсан нэг цөм болох ёстой. Нам дотор буй эрээвэр хураавар, дайвар хүмүүсийг шахан гаргах замаар намдаа “их цэвэрлэгээ” хийх цаг болсон.
- Ардчилсан нам үлгэр жишээ байх ёстой. Ардчилсан намаас ардчилал өөрөө хэрхэн “амьдарч”, хэрэгжиж, хүчтэй байдгийг иргэд олж хардаг газар байх ёстой. Үүний эхлэл нь Ардчилсан намын санхүүжилтийг ил тод, олон нийтэд нээлттэй болгох ажлыг цаг алдалгүй эхлэх явдал юм.
- Монголд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа улс төрийн намуудыг татан буулгах, шинээр эмхлэн байгуулж бүртгэн Монголын улс төрд цоо шинэ хуваарилалтыг хийх нь зөв бололтой. Нэгэнт ийм өөрчлөлт хийвэл залуучуудад орон зай нээгдэх юм. Үүнийг АН эхлүүлж, манлайлъя.
Журмын нөхөд өө, Ардчилсан нам өөрөө ардчиллын этальон, амьд загвар болж чадсан цагт олон түмнийг дагуулна. Эс бол нийгмээсээ хоцрогдож хямралаас салахгүй, эсвэл тарна. Шинэ цагийн эрэлт хэрэгцээг хангасан үзэл санаа, түүнийгээ хэрэгжүүлж чадаж байж бусдыг дагуулна. Зөвхөн сонгуульд сайн оролцоно, МАН-аас хэдэн санал илүү авах зорилт бол тун богино хараа. Өмнө нь Ардчилсан намын дотоод дүрэм, бүтцийг шинэчлэх оролдлого цөөнгүй удаа гарсан ч тэдгээр нь косметик төдий “шинэчлэлт, өөрчлөлт” болж хувирсан. Одоогийн Ардчилсан намын суурь зарчим, тогтолцоо, зорилго, шийдвэр гаргах процесс нь намын гишүүд хийгээд иргэд олон нийтийн хүсэл эрмэлзлээс алсарсан учир компьютерын үйлдлийн системийг форматлаж /format/reset/ цоо шинийг суулгадаг шиг “Ардчилсан Нам 2.0” үйлдлийн системийг нэн яаралтай суулгах шаардлагатай байна. Иргэд 25 жилийн өмнөх гавьяаг мөнхөд хараад суухгүй. Одоо Монгол Улс өөр шинэ улс төр, шинэ намыг шаардаж байна. Хэрвээ бид намаа шинэ түвшинд гаргаж чадахгүй бол улсаа ч бас чадахгүй. АН-ын төлөө Монгол Улс биш, Монгол Улсынхаа том эрх ашгийн төлөө АН оршин байгаа юм гэдгээ ойлгоцгооё.
Та бүхнийг хүндэтгэн ёсолсон:
МҮАН дарга асан Р.Амаржаргал
2015-12-06