Амаржаргал блог | Amarjargal blog

Гахайн мах үйлдвэрлэгч – хэрэглэгч хамгийн том гүрэн нь Хятад билээ. Дэлхийн гахайн махны үйлдвэрлэл хэрэглээний тал нь Хятадад ногдож байдаг. Өнгөрсөн 8 сард гахайн өвчин дэлгэрч устгал хийсэн бөгөөд оны эцэст гахайн махны үйлдвэрлэл бараг 50 хувь буурна гэж шинжээчид тооцжээ. Хятадад гахайн махны үнэ 30 хувь өссөнд гайхалгүй. Тэд стратегийн нөөцөөсөө 10 мянган тонныг гаргаж зах зээлийн тэнцвэрийг хангана гэсэн мэдээ явж байгаа. Хятад хүн жилдээ 30 гаруй кг гахайн мах хэрэглэдэг гэсэн статистик бий. Нийт хүн амд хамруулбал том тоо гарч ирнэ. 

Гахайн махны нийт хэрэглээнд импорт дөнгөж 3 хувь байсан бол эрс нэмэгдэх нь ойлгомжтой. Энэ оны эхний хагаст АНУгаас 100 мянган тн мах импортолсон (62 хувийн тарифтай) энэ нь нийт импортын тал нь юм. Бразил зэрэг латин америкийн орнуудаасаа импортоо нэмэгдүүлээд эхэлсэн. 

Хүнсний хараат байдлаас болгоомжлон 2006 онд хөдөө аж ахуйг хөрөнгө оруулалтаар дэмжих 5 жилийн төлөвлөгөө батлан Украинд хүртэл тариалангийн талбай авах зэрэг ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 2006 онд газар тариалангийн чиглэлээр гадаадад хийсэн хөрөнгө оруулалт нь 200 сая ам.доллар байсан бол 2010 онд 500 сая, 2016 онд 3.3 тэрбум  болсон гэж хятадын албан ёсны мэдээнд байгаа. АНУ-тай хийж буй худалдааны дайн ч таагүй нөлөөлж байгаа бөгөөд 2017 онд 19.5 тэрбумын АНУ-гийн экспорт жилийн дараа 9.2 тэрбум болтол буурсан байна. Жилийн дотор 53 хувиар буурсан. 

Манайд ч махны үнэ магнаг болж  энэ оны наймдугаар сарын инфляцын өсөлтөд дангаараа 32 хувийг махны үнэ бүрдүүлсэн. Сүүлийн хоёр улирал дараалан махны үнэ тэнгэрт хадаж,  монгол хүн махаа идэж чадахгүйд хүрч байна.

Шалтгаан нь хятадууд монгол хүнээр халхавчлан, бөөнөөр “үнэ цохин” авч байгаа, “үгүй үгүй гэсээр байгаад амьдаар нь мал гаргаж эхэлсэнтэй” холбон тайлбарлаж байгаа бөгөөд мах, гурилын үнэ нэмэгдвэл Ч.Улаан сайд толгойгоороо хариуцах нэгэн шийдэл гарч ирсэн. Мөн “Тагнуул шалгана” гэсэн нэгэн шийдэл олсон бөгөөд эдгээр нь ажилладаг бол тун сайхан. Хүрэлсүх л шийдэл олсон гэж бодоод байгаа болохоос байдал улам л дордох нь тодорхой. 

Махны үнийн өсөлтөөс үүдэн “малчид хожих, хотынхон хохирдог” ойлголт санаатай төрүүлэн дахиад л монголчуудыг хагалан бутаргахыг өнөөгийн засгийн газар (санаатай, санаагүй) хэрэгжүүлээд байна. 

Дотоодын хүнсний хэрэглээ, нийлүүлэлтийн талаар эдийн засгийн зөв шийдвэр үгүйлэгдэж байгаа бөгөөд яамд, сайд дарга нар нь сэтгэл гаргаад, өөрийн хэтэвч, авах авилгаа биш олноо бодоод хөдөлбөл шийдэл бишгүй байгаа. Дотоодын зах зээлийн тогтвортой байдлыг хангаад бусдыг боддог жишээг япон солонгос, урд хойд хөршөөсөө суралцаж болно. 

Хүнсний нийлүүлэлтийн сүлжээг орчин үеийн шаардлага нийцүүлэн өөрчлөх, нийгмийн халамж хамгаалалтын тогтолцоог хүнсний хангамжтай уях, зохицуулах, жигдрүүлэх, нийгмийн оролцоог хангах, нийлүүлэлтийг хянан зохицуулахдаа сошиал медиа ашиглах гэх мэтчилэн зөндөө боломж байгаа. Ерөнхий сайд хоосон хийрхэлгүй, тодорхой асуудлыг дэс дараатай шийдээд явбал нааштай үр дүн гарна даа. 

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД АСАН, АРДЧИЛСАН НАМЫН ДЭД ДАРГА ДОКТОР, ПРОФ. Р.АМАРЖАРГАЛЫН ХЭЛСЭН ҮГ

2019.03.01.                                                                                          Улаанбаатар хот

Эрхэмсэг ноён Элчин сайд Жөн Жэ Нам, 

Эрхэм хүндэт солонгос, монгол нөхөд өө, 

Монгол улсад суугаа БНСУ-ын  Элчин сайдын яамнаас  Солонгосын тусгаар тогтнолын гуравдугаар сарын 1-ний  хөдөлгөөний  түүхт 100 жилийн ойг  хоёр орны улс төр, эдийн засаг, соёл боловсрол, судалгаа шинжилгээ, хэвлэл мэдээлэл, иргэний нийгмийн байгууллагуудын төлөөллийн хамтаар Монгол улсад тэмдэглэж, түүнд урьж оролцуулж байгаад ноён Элчин сайд Жөн Жэ Нам Танд болон танай ЭСЯ-ны хамт олонд гүн талархал дэвшүүлье. 

           Өнгөрсөн 20 дугаар зуун бол дэлхийн улс орон, ард түмнүүдийн үндэсний эрх чөлөө,  тусгаар тогтнолын тэмцэлд шинэ эргэлт авчирсан зуун болсон билээ.  Үүнд  хоёр томоохон хүчин зүйл  чухал  нөлөө,  түлхэц үзүүлсэн.  Үүний нэг нь  1919 оны Парисийн бага хурал, уг бага хурлаас батлан гаргасан  Версаллийн Гэрээ (Treaty of Versailles).

            Уг гэрээгээр дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа  олон улсын хамтын нийгэмлэг  бүрэлдэн тогтох үндэс суурь  тавигдаж, улс орнуудын  харилцааны шинэ дэг журмын дүр төрх  цэгцрэн  тодорхойлогдсон. Зайлшгүй тэмдэглэгдэх нэг чухал зүйл  бол энэхүү  гэрээнд АНУ-ын Ерөнхийлөгч  Thomas Woodrow  Wilson-ы санаачилга, хичээл зүтгэлээр  үндэстнүүдийн бие даан засан тохинох зарчим (doctrine of national self –determination) т усгагдсан явдал юм. 

• 

            Эдгээрийн үр дүнд үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө хөдөлгөөн Европт төдийгүй Ази, Арабын ертөнцөд түгэн дэлгэрсний  нэг нь та бид өнөөдөр   100 жилийнх нь  ойг ёслол төгөлдөр  тэмдэглэж буй Солонгосын 1919 оны гуравдугаар сарын 1-ний  тусгаар тогтнолын хөдөлгөөн юм. 

          Монгол оронд  мөн 1911 онд үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн өрнөж, тусгаар улсын тулгын чулуу тавигдсан билээ.  

 Хоёр дахь нь  колончлолыг эгнэгт  халах тухай  НҮБ-ын тунхаглал.  Энэ тунхаглалын 

үзэл санааны дор 1960-аад онд Ази, африк, Арабын 60 гаруй улс орон  тусгаар тогтнолоо нэгэн зэрэг шахам олсон. 

Ингэж өнгөрсөн зуунд дэлхийн улс төрийн газрын зураг орвонгоороо өөрчлөгдсөн билээ. 

Солонгосын  гуравдугаар сарын 1-ний  хөдөлгөөн бол колончлолын  эсрэг  тэмцсэн Зүүн Ази дахь  тэмцлийн түүчээ  нь болсноороо олон улсын ач холбогдолтой үйл хэрэг  болсон  юм.  

Солонгос Хойгт  өнө бат  энх тайван байдал  тогтож, үндэснийхээ нэгдлийн үйл хэргийг хэрэгжүүлснээр тусгаар тогтнолын төлөө амь насаа зориулан тэмцэж байсан эх орончдын өмнөө тавьсан зорилт бүрэн хэмжээгээр төгс төгөлдөр  хэрэгжих болов уу гэж бодож байна. 

Эрхэм нөхөд өө, 

Монгол, Солонгос хоёр  улс, манай хоёр ард түмэн олон зуун жилийн  найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны  гүн уламжлалтай тийм   улс, ард түмэн билээ. 

ХХ зууны эхний хагаст ч энэхүү харилцаа, хамтын ажиллагаа үндэснийхээ  тусгаар тогтнолыг сэргээн мандуулах гэсэн  адил төстэй  улс төрийн зорилго, үндэсний  ухамсар,  үнэт зүйлсээр   бас дахин холбогдож, үргэлжилж ирсэн юм.  1920 –30-аад онд И Тэ Жүн нарын Солонгосын эх орончид улс, үндэстнийхээ тусгаар тонгтнолын төлөө Монголд үйл ажиллагаа явуулж байсан баримт бол үүний нэг тодорхой илрэл юм.

 БНСУ бол  манай улсын хамгийн өргөн харилцаатай орны нэг бөгөөд Монгол улс  энэхүү харилцаа, хамтын ажиллагаанд чухал ач холбогдол өгөхийн сацуу Солонгосын Хойгийн  тогтвортой байдал, цэцэглэл хөгжил, солонгос үндэстний энх тайван нэгдлийг дэмждэг бүс нутгийн орны нэг гэдгийг та бүхэн бэлээхнээ сайн мэдэж байгаа. Ялангуяа  Ерөнхийлөгч Мүн Жэ Иний засгийн газрын тууштай дипломат бодлого, холбогдогч талуудын хүчин чармайлтын дүнд  Пёнчаны өвлийн олимпийн энхийн их наадам  Солонгосын Хойгт хаврын урь оруулж, энхийн процесс үргэлжилж байгаа нь бүс нутаг, түүний дотор манай хоёр орны ирээдүйн харилцаа, хамтын ажиллагаанд бүр ч таатай уур амьсгал бүрдүүлж байгааг онцлон  тэмдэглэхийг хүсч байна.  

Эцэст нь Солонгосын тусгаар тогтнолын хөдөлгөөний   100 жилийн ойн өнөөдрийн та бүхний энэхүү  утга төгөлдөр  арга хэмжээнд амжилт хүсье. 

Түүнчлэн хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхийн төлөөх ноён Элчин сайд Жөн Жэ Нам Таны болон танай ЭСЯ-ны  хамт олны ажил үйлсэд  өндөр амжилт хүсэн ерөөе.  

Баярлалаа. 

-Монголчуудын хувьд өнгөрсөн он халуухан үйл явдлаар дүүрэн өнгөрлөө. Ялангуяа улс төрийн хүрээнд чамгүй олон үйл явдал өрнөсөн. ЖДҮ-г тойрсон асуудал, МАН-ын хагарал төрийг гацаасан зэрэг улс төрийн талцал үргэлжилсээр л байна. Та өнгөрөгч жилийн улс төрийг өнгийг дүгнэж хэлбэл?

-Өөрийн тань хэлсэнчлэн улс төрийн хувьд хагаралтай жил байлаа. Нөгөө талаас ялангуяа улс төрийн хүрээний болж бүтэхгүй зүйлс ил гарсан гэж 2018 оныг дүгнэж болно. Асуудлыг хэн ямар өнцгөөс харж байна түүгээрээ л дүгнэх байх. Болсон үйл явдлуудыг жагсаагаад харвал өөрийн эрхгүй анхаарал татахаар хэд хэдэн зүйл ажиглагдлаа. Нэгдүгээрт, ард түмний хүлээлгэсэн асар их итгэл найдварыг эрх баригч нам дааж чадсангүй. Төрийг барих том үйл хэрэгт үндсэндээ бэлэн биш байжээ. Удирдлагын хэмжээнд ч тэр, түүнийг хэрэгжүүлж байгаа хүмүүс нь ч тэр бэлэн биш байж. Энэ бүхэн нь МАН төрийн ажилд боловсон хүчнээ бэлтгэж чадаагүйтэй холбоотой. Аливаа сонгуульд улс төрийн намууд боловсон хүчнээ сонгож нэр дэвшүүлдэг. Гэвч энэ ажлаа намууд хийсэнгүй. Улс төрийн намууд боловсон хүчнээ бэлтгэж чадаагүй нь нам өөрөө бүрэн гүйцэд төлөвшөөгүйг харуулж байгаа юм. Шинэ зууны эрэлт хэрэгцээнд дүйцэхүйц ажиллах чадвар алга. Хоёрдугаарт, улс төрийн намуудын үзэл баримтлал тодорхой бус  байна. Намынхаа эрхэм  үнэт зүйл юу вэ гэдгийг өөрсдөө ойлгож ухамсарлаагүй нь дээрхтэй холбоотой.

-Намууд энэ бүх алдаагаа засч, залруулж амжаагүй байтал 2020 оны сонгууль хаяанд ирчихлээ. Дахиад л ийм байдал бий болохыг үгүйсгэхгүй. Тэгэхээр үлдсэн хугацаанд улс төрийн намууд төлөвшиж чадах уу гэдэг нь тун эргэлзээтэй. Нэн түрүүнд юунд анхаарах вэ?

Цааш нь уншихГарцгүй бол Х.Баттулга, У.Хүрэлсүх, М.Энхболд гурав явсан нь дээ