Р.Амаржаргал
Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ. Сайн явах санааных.
Өвөг дээдэс, үүх түүх, өчигдрөөс, өнө эртнээс энэ цагт ч, ирээдүй маргаашийн зүг ч өртөөлөн дамжсаар буй “нүүдлийн номын сан”-дахь алтан үгс. Тэр чигээрээ бүхэл бүтэн гүн ухаан, хүний амьдралын утга учир, ертөнцийн мөн чанарыг нэвтэрхий тольдсон үзэл санаа билээ. Нүүдэлчид боть ботиор дүүрэн архив биш усыг нь шавхаж шүүсэн уламжлалт үзэл санаа, бүхэл бүтэн философийг цөөн хэдэн үгэнд багтаан базаж, цагийн уртыг туулах, түүхийн нугачааг давах хэлбэрт оруулсан байдаг билээ. “Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ, Дархан хүн бурхан ухаантай. Сайн явах санааных…” Шатахгүй, норохгүй, урагдахгүй, хуучрахгүй мөнхийн амьд хэлбэрт оруулсан энэхүү гүн ухаан, уламжлалт алтан сургааль монголчууд бидний судсаар гүйх цус, сэтгэл оюунд нэвт шингэсэн билээ. Өөрсдийнхөө хэн бэ? гэдгийг өдөр бүр бидэнд сануулах оюун санааны түлхүүр үгс, орчин үеийн хэллэгээр бол генийн код эрх чөлөөний үзэл санааны суут туурвил, үндэс зарчмуудтай яв цав нийцнэ. Хүний оюун санаа, авъяас чадвар, суу билэг, бүтээл туурвилын хязгааргүй боломж бололцоог бишрэн шүтсэн, нээн тэтгэсэн “Хүн та өөрөө өөртөө эзэн нь” хэмээх монгол уламжлалт сургааль, Мильтон Фридманы “ Хувь заяагаа сонгох нь”-той мөн чанарын хувьд нэгэн булгийн ус мэт адил байна. Эрх чөлөөг цар тавган дээр тавьж хэн нэг нь бэлэглэдэггүй, тийм өгөөмөр нүүрний цаана дарангуйлал зүсээ өөрчлөн нуугдаж байдаг, эрх чөлөөг хүмүүс өөрсдөө бүтээдэг гэсэн агуу их Фридрих Хаекийн “Боолчлогдох зам”-тай хөтөлгөө морь шиг зэрэгцэж байна. Хүний нийгмийн төвд ХҮН л байх, хүний төлөө төр, засаг үйлчилж байх нь ХҮМҮҮНЛЭГ нийгмийг байгуулах тогтолцооны эх үндэс нь, гол цөм нь, тулга суурь нь билээ. ХҮН-ий төлөөх зорилгод үйлчлэх хүн чанартай, хүнлэг тогтолцоог хөгжүүлэх нь үндэсний дэвшилтэт ардчилсан үзэл санааны уг суурь нь юм. ХҮМҮҮН гэдэг монгол үг англи, франц, немец, орос олон янзын хэлээр яагаад нэг ойлголт байдаг юм бэ?
Төрийн дарангуйллаас чөлөөлөгдөх нь. Үнэнч нь үүдэнд, худалч нь хойморт. Эрх чөлөөгүй эрх чөлөөний гаж үзэгдлийн дундуур…
Цааш нь уншихҮНДЭСНИЙ ДЭВШИЛ, ЧӨЛӨӨТ АРДЧИЛАГЧДЫН ШИНЭ ТУНХАГ